Frater et T.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Duo Reges: constructio interrete. Et quidem saepe quaerimus verbum Latinum par Graeco et quod idem valeat; Commentarios quosdam, inquam, Aristotelios, quos hic sciebam esse, veni ut auferrem, quos legerem, dum essem otiosus; Si quicquam extra virtutem habeatur in bonis. Idem iste, inquam, de voluptate quid sentit? Et non ex maxima parte de tota iudicabis? Id et fieri posse et saepe esse factum et ad voluptates percipiendas maxime pertinere. Ita redarguitur ipse a sese, convincunturque scripta eius probitate ipsius ac moribus.

Isto modo ne improbos quidem, si essent boni viri. Nam constitui virtus nullo modo potesti nisi ea, quae sunt prima naturae, ut ad summam pertinentia tenebit. Servari enim iustitia nisi a forti viro, nisi a sapiente non potest. Et nunc quidem quod eam tuetur, ut de vite potissimum loquar, est id extrinsecus; In qua quid est boni praeter summam voluptatem, et eam sempiternam? Nec mihi illud dixeris: Haec enim ipsa mihi sunt voluptati, et erant illa Torquatis. Magno hic ingenio, sed res se tamen sic habet, ut nimis imperiosi philosophi sit vetare meminisse. Qui autem voluptate vitam effici beatam putabit, qui sibi is conveniet, si negabit voluptatem crescere longinquitate?

Urgent tamen et nihil remittunt. Falli igitur possumus. Ex ea difficultate illae fallaciloquae, ut ait Accius, malitiae natae sunt. Si sapiens, ne tum quidem miser, cum ab Oroete, praetore Darei, in crucem actus est.

Tenesne igitur, inquam, Hieronymus Rhodius quid dicat esse summum bonum, quo putet omnia referri oportere? Possumusne ergo in vita summum bonum dicere, cum id ne in cena quidem posse videamur? Sint modo partes vitae beatae. Nunc omni virtuti vitium contrario nomine opponitur. Cuius oratio attende, quaeso, Brute, satisne videatur Antiochi complexa esse sententiam, quam tibi, qui fratrem eius Aristum frequenter audieris, maxime probatam existimo. Post enim Chrysippum eum non sane est disputatum. Fadio Gallo, cuius in testamento scriptum esset se ab eo rogatum ut omnis hereditas ad filiam perveniret. Quod praeceptum quia maius erat, quam ut ab homine videretur, idcirco assignatum est deo. Venit ad extremum; Vadem te ad mortem tyranno dabis pro amico, ut Pythagoreus ille Siculo fecit tyranno? Ergo adhuc, quantum equidem intellego, causa non videtur fuisse mutandi nominis.

Respondeat totidem verbis. Nam aliquando posse recte fieri dicunt nulla expectata nec quaesita voluptate. Quem Tiberina descensio festo illo die tanto gaudio affecit, quanto L.

Reguli reiciendam;

Si id dicis, vicimus.

Quid vero?

Quo modo?

Cyrenaici quidem non recusant;

Quid ei reliquisti, nisi te, quoquo modo loqueretur, intellegere, quid diceret?

Ita prorsus, inquam;

Tum Torquatus: Prorsus, inquit, assentior;

Videsne, ut haec concinant?

Non quaeritur autem quid naturae tuae consentaneum sit, sed quid disciplinae.

Cur iustitia laudatur?

Restincta enim sitis stabilitatem voluptatis habet, inquit, illa autem voluptas ipsius restinctionis in motu est.

Quid, si efficio ut fateare me non modo quid sit voluptas
scire-est enim iucundus motus in sensu-, sed etiam quid eam
tu velis esse?

At quicum ioca seria, ut dicitur, quicum arcana, quicum
occulta omnia?

• Quare hoc videndum est, possitne nobis hoc ratio philosophorum dare.
• O magnam vim ingenii causamque iustam, cur nova existeret disciplina! Perge porro.
• Positum est a nostris in iis esse rebus, quae secundum naturam essent, non dolere;
• Quis suae urbis conservatorem Codrum, quis Erechthei filias non maxime laudat?
• Nunc omni virtuti vitium contrario nomine opponitur.
• Hoc est vim afferre, Torquate, sensibus, extorquere ex animis cognitiones verborum, quibus inbuti sumus.

In qua si nihil est praeter rationem, sit in una virtute
finis bonorum;

Hoc non est positum in nostra actione.

Huc et illuc, Torquate, vos versetis licet, nihil in hac praeclara epistula scriptum ab Epicuro congruens et conveniens decretis eius reperietis. Totum autem id externum est, et quod externum, id in casu est. Idem iste, inquam, de voluptate quid sentit? Quid paulo ante, inquit, dixerim nonne meministi, cum omnis dolor detractus esset, variari, non augeri voluptatem? Itaque hoc frequenter dici solet a vobis, non intellegere nos, quam dicat Epicurus voluptatem. Sunt enim quasi prima elementa naturae, quibus ubertas orationis adhiberi vix potest, nec equidem eam cogito consectari. Quid de Pythagora? Fortemne possumus dicere eundem illum Torquatum? Ipse Epicurus fortasse redderet, ut Sextus Peducaeus, Sex. Omnia peccata paria dicitis. Hic ego: Etsi facit hic quidem, inquam, Piso, ut vides, ea, quae praecipis, tamen mihi grata hortatio tua est. An eum discere ea mavis, quae cum plane perdidiceriti nihil sciat? Vestri haec verecundius, illi fortasse constantius. Velut ego nunc moveor. Dulce amarum, leve asperum, prope longe, stare movere, quadratum rotundum.

Quid de Platone aut de Democrito loquar?

Sullae consulatum? Tu autem, si tibi illa probabantur, cur non propriis verbis ea tenebas? Sed tamen enitar et, si minus multa mihi occurrent, non fugiam ista popularia. Sed id ne cogitari quidem potest quale sit, ut non repugnet ipsum sibi. Cenasti in vita numquam bene, cum omnia in ista Consumis squilla atque acupensere cum decimano. Non est igitur voluptas bonum.

Se omnia, quae secundum naturam sint, b o n a appellare, quae autem contra, m a l a. Alia quaedam dicent, credo, magna antiquorum esse peccata, quae ille veri investigandi cupidus nullo modo ferre potuerit. Verum hoc idem saepe faciamus. Omnia contraria, quos etiam insanos esse vultis. Non pugnem cum homine, cur tantum habeat in natura boni; Quod autem ratione actum est, id officium appellamus. Et hunc idem dico, inquieta sed ad virtutes et ad vitia nihil interesse. Atqui eorum nihil est eius generis, ut sit in fine atque extrerno bonorum. Quo studio cum satiari non possint, omnium ceterarum rerum obliti níhil abiectum, nihil humile cogitant; Quae sequuntur igitur? Quod quidem iam fit etiam in Academia. Sed mehercule pergrata mihi oratio tua. Egone quaeris, inquit, quid sentiam? Commoda autem et incommoda in eo genere sunt, quae praeposita et reiecta diximus;

Quasi vero hoc didicisset a Zenone, non dolere, cum doleret!
Illud audierat nec tamen didicerat, malum illud non esse,
quia turpe non esset, et esse ferendum viro.

Sit ista in Graecorum levitate perversitas, qui maledictis
insectantur eos, a quibus de veritate dissentiunt.

Compensabatur, inquit, cum summis doloribus laetitia. In qua si nihil est praeter rationem, sit in una virtute finis bonorum; Est enim perspicuum nullam artem ipsam in se versari, sed esse aliud artem ipsam, aliud quod propositum sit arti. Et quidem, inquit, vehementer errat; Atqui eorum nihil est eius generis, ut sit in fine atque extrerno bonorum. Quis, quaeso, illum negat et bonum virum et comem et humanum fuisse? Aliter enim explicari, quod quaeritur, non potest. Quamquam te quidem video minime esse deterritum. Quis, quaeso, inquit, est, qui quid sit voluptas nesciat, aut qui, quo magis id intellegat, definitionem aliquam desideret? Nam et ille apud Trabeam voluptatem animi nimiam laetitiam dicit eandem, quam ille Caecilianus, qui omnibus laetitiis laetum esse se narrat. Equidem, sed audistine modo de Carneade? Quid turpius quam sapientis vitam ex insipientium sermone pendere?

Qui autem de summo bono dissentit de tota philosophiae ratione dissentit. An eum discere ea mavis, quae cum plane perdidiceriti nihil sciat? Epicurei num desistunt de isdem, de quibus et ab Epicuro scriptum est et ab antiquis, ad arbitrium suum scribere? Virtutis, magnitudinis animi, patientiae, fortitudinis fomentis dolor mitigari solet. Quam illa ardentis amores excitaret sui! Cur tandem? Sed in ceteris artibus cum dicitur artificiose, posterum quodam modo et consequens putandum est, quod illi §pigennhmatikÒn appellant; Piso, familiaris noster, et alia multa et hoc loco Stoicos irridebat: Quid enim? Age, inquies, ista parva sunt.

Primum divisit ineleganter; Sunt enim quasi prima elementa naturae, quibus ubertas orationis adhiberi vix potest, nec equidem eam cogito consectari. Deque his rebus satis multa in nostris de re publica libris sunt dicta a Laelio. In ipsa enim parum magna vis inest, ut quam optime se habere possit, si nulla cultura adhibeatur. Sin kakan malitiam dixisses, ad aliud nos unum certum vitium consuetudo Latina traduceret. Ratio ista, quam defendis, praecepta, quae didicisti, quae probas, funditus evertunt amicitiam, quamvis eam Epicurus, ut facit, in caelum efferat laudibus. Me igitur ipsum ames oportet, non mea, si veri amici futuri sumus.

• Tuo vero id quidem, inquam, arbitratu.
• Tu enim ista lenius, hic Stoicorum more nos vexat.

Commoda autem et incommoda in eo genere sunt, quae praeposita et reiecta diximus; Eorum enim est haec querela, qui sibi cari sunt seseque diligunt. In eo autem voluptas omnium Latine loquentium more ponitur, cum percipitur ea, quae sensum aliquem moveat, iucunditas. Conferam tecum, quam cuique verso rem subicias;

Ergo adhuc, quantum equidem intellego, causa non videtur fuisse mutandi nominis. Non potes ergo ista tueri, Torquate, mihi crede, si te ipse et tuas cogitationes et studia perspexeris; Et hercule-fatendum est enim, quod sentio -mirabilis est apud illos contextus rerum. Quod dicit Epicurus etiam de voluptate, quae minime sint voluptates, eas obscurari saepe et obrui. Quae dici eadem de ceteris virtutibus possunt, quarum omnium fundamenta vos in voluptate tamquam in aqua ponitis. Quis non odit sordidos, vanos, leves, futtiles? Alia quaedam dicent, credo, magna antiquorum esse peccata, quae ille veri investigandi cupidus nullo modo ferre potuerit. Hoc positum in Phaedro a Platone probavit Epicurus sensitque in omni disputatione id fieri oportere. Nam de summo mox, ut dixi, videbimus et ad id explicandum disputationem omnem conferemus. Aliter enim explicari, quod quaeritur, non potest.

Nullis enim partitionibus, nullis definitionibus utuntur ipsique dicunt ea se modo probare, quibus natura tacita adsentiatur. Hinc ceteri particulas arripere conati suam quisque videro voluit afferre sententiam. Epicurei num desistunt de isdem, de quibus et ab Epicuro scriptum est et ab antiquis, ad arbitrium suum scribere? Et certamen honestum et disputatio splendida! omnis est enim de virtutis dignitate contentio. Quo modo autem philosophus loquitur? Quid, si non modo utilitatem tibi nullam afferet, sed iacturae rei familiaris erunt faciendae, labores suscipiendi, adeundum vitae periculum? Ergo et avarus erit, sed finite, et adulter, verum habebit modum, et luxuriosus eodem modo.

Primum divisit ineleganter;

Bona autem corporis huic sunt, quod posterius posui, similiora.

Quid de Pythagora?

Quid turpius quam sapientis vitam ex insipientium sermone pendere?

Quonam, inquit, modo?

Hinc ceteri particulas arripere conati suam quisque videro voluit afferre sententiam.

Optime, inquam.

Vitae autem degendae ratio maxime quidem illis placuit quieta.

Si stante, hoc natura videlicet vult, salvam esse se, quod concedimus;

Qui ita affectus, beatum esse numquam probabis; Sed ad bona praeterita redeamus. Videsne, ut haec concinant? Et si turpitudinem fugimus in statu et motu corporis, quid est cur pulchritudinem non sequamur? Ita fit beatae vitae domina fortuna, quam Epicurus ait exiguam intervenire sapienti. Quod si ita se habeat, non possit beatam praestare vitam sapientia. O magnam vim ingenii causamque iustam, cur nova existeret disciplina! Perge porro. Cupiditates non Epicuri divisione finiebat, sed sua satietate.

Familiares nostros, credo, Sironem dicis et Philodemum, cum
optimos viros, tum homines doctissimos.

Qui autem diffidet perpetuitati bonorum suorum, timeat
necesse est, ne aliquando amissis illis sit miser.

Paria sunt igitur.

Sed venio ad inconstantiae crimen, ne saepius dicas me aberrare;

Etiam beatissimum?

Atque ab his initiis profecti omnium virtutum et originem et progressionem persecuti sunt.

Immo alio genere;

Ex quo intellegitur officium medium quiddam esse, quod neque in bonis ponatur neque in contrariis.

Ut pulsi recurrant?

Sin te auctoritas commovebat, nobisne omnibus et Platoni ipsi nescio quem illum anteponebas?

Sed memento te, quae nos sentiamus, omnia probare, nisi quod verbis aliter utamur, mihi autem vestrorum nihil probari.

1. Nihil opus est exemplis hoc facere longius.
2. Cum id fugiunt, re eadem defendunt, quae Peripatetici, verba.
3. An eum discere ea mavis, quae cum plane perdidiceriti nihil sciat?
4. Quid turpius quam sapientis vitam ex insipientium sermone pendere?
5. Si verbum sequimur, primum longius verbum praepositum quam bonum.
6. Nec vero intermittunt aut admirationem earum rerum, quae sunt ab antiquis repertae, aut investigationem novarum.

Quicquid enim a sapientia proficiscitur, id continuo debet expletum esse omnibus suis partibus;

1. Atque adhuc ea dixi, causa cur Zenoni non fuisset, quam ob rem a superiorum auctoritate discederet.
2. In quibus doctissimi illi veteres inesse quiddam caeleste et divinum putaverunt.
3. Si ista mala sunt, in quae potest incidere sapiens, sapientem esse non esse ad beate vivendum satis.
4. An eum discere ea mavis, quae cum plane perdidiceriti nihil sciat?

1. Progredientibus autem aetatibus sensim tardeve potius quasi nosmet ipsos cognoscimus.
2. Hanc in motu voluptatem -sic enim has suaves et quasi dulces voluptates appellat-interdum ita extenuat, ut M.
3. Non laboro, inquit, de nomine.

Sed ita falsa sunt ea, quae consequuntur, ut illa, e quibus haec nata sunt, vera esse non possint. Ita relinquitur sola haec disciplina digna studiosis ingenuarum artium, digna eruditis, digna claris viris, digna principibus, digna regibus. Quae tamen a te agetur non melior, quam illae sunt, quas interdum optines. Sin dicit obscurari quaedam nec apparere, quia valde parva sint, nos quoque concedimus; Id enim natura desiderat. Plane idem, inquit, et maxima quidem, qua fieri nulla maior potest. Legimus tamen Diogenem, Antipatrum, Mnesarchum, Panaetium, multos alios in primisque familiarem nostrum Posidonium. Summus dolor plures dies manere non potest?

Non enim in selectione virtus ponenda erat, ut id ipsum, quod erat bonorum ultimum, aliud aliquid adquireret. An est aliquid, quod te sua sponte delectet? Ita enim vivunt quidam, ut eorum vita refellatur oratio. Modo etiam paulum ad dexteram de via declinavi, ut ad Pericli sepulcrum accederem. Cave putes quicquam esse verius. Dat enim intervalla et relaxat. Quod eo liquidius faciet, si perspexerit rerum inter eas verborumne sit controversia. Hunc igitur finem illi tenuerunt, quodque ego pluribus verbis, illi brevius secundum naturam vivere, hoc iis bonorum videbatur extremum. Qui enim voluptatem ipsam contemnunt, iis licet dicere se acupenserem maenae non anteponere. Nihil ad rem! Ne sit sane; Quare attendo te studiose et, quaecumque rebus iis, de quibus hic sermo est, nomina inponis, memoriae mando; Negare non possum. Nam Metrodorum non puto ipsum professum, sed, cum appellaretur ab Epicuro, repudiare tantum beneficium noluisse; Se dicere inter honestum et turpe nimium quantum, nescio quid inmensum, inter ceteras res nihil omnino interesse. Transfer idem ad modestiam vel temperantiam, quae est moderatio cupiditatum rationi oboediens. Est tamen ea secundum naturam multoque nos ad se expetendam magis hortatur quam superiora omnia.

1. Non autem hoc: igitur ne illud quidem.
2. Satisne vobis videor pro meo iure in vestris auribus commentatus?

• Cum autem in quo sapienter dicimus, id a primo rectissime dicitur.
• Cum audissem Antiochum, Brute, ut solebam, cum M.
• At iam decimum annum in spelunca iacet.

Sumenda potius quam expetenda.

Atqui reperies, inquit, in hoc quidem pertinacem; Quae hic rei publicae vulnera inponebat, eadem ille sanabat. Utinam quidem dicerent alium alio beatiorem! Iam ruinas videres. Efficiens dici potest. At negat Epicurus-hoc enim vestrum lumen estquemquam, qui honeste non vivat, iucunde posse vivere. Cum id quoque, ut cupiebat, audivisset, evelli iussit eam, qua erat transfixus, hastam.

Bonum appello quicquid secundurn naturam est, quod contra malum, nec ego solus, sed tu etiam, Chrysippe, in foro, domi; Quid est, quod ab ea absolvi et perfici debeat? Honesta oratio, Socratica, Platonis etiam. Ergo hoc quidem apparet, nos ad agendum esse natos. Si longus, levis dictata sunt. Nam e quibus locis quasi thesauris argumenta depromerentur, vestri ne suspicati quidem sunt, superiores autem artificio et via tradiderunt. At modo dixeras nihil in istis rebus esse, quod interesset. Sin aliud quid voles, postea.

• Dat enim intervalla et relaxat.
• Bonum negas esse divitias, praeposìtum esse dicis?
• Cum id fugiunt, re eadem defendunt, quae Peripatetici, verba.

Sed tempus est, si videtur, et recta quidem ad me. At coluit ipse amicitias. Sed quoniam et advesperascit et mihi ad villam revertendum est, nunc quidem hactenus; Et harum quidem rerum facilis est et expedita distinctio. Itaque ad tempus ad Pisonem omnes. Satis est ad hoc responsum. Te enim iudicem aequum puto, modo quae dicat ille bene noris. Omnia contraria, quos etiam insanos esse vultis. Negabat igitur ullam esse artem, quae ipsa a se proficisceretur; Vide, ne etiam menses! nisi forte eum dicis, qui, simul atque arripuit, interficit. Memini me adesse P. Erat enim Polemonis.

Ergo illi intellegunt quid Epicurus dicat, ego non intellego? Quod autem satis est, eo quicquid accessit, nimium est; Nam his libris eum malo quam reliquo ornatu villae delectari. Causa autem fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem. Quae rursus dum sibi evelli ex ordine nolunt, horridiores evadunt, asperiores, duriores et oratione et moribus. Et quis a Stoicis et quem ad modum diceretur, tamen ego quoque exponam, ut perspiciamus, si potuerimus, quidnam a Zenone novi sit allatum.

Hanc in motu voluptatem -sic enim has suaves et quasi dulces voluptates appellat-interdum ita extenuat, ut M. Ex quo intellegitur, quoniam se ipsi omnes natura diligant, tam insipientem quam sapientem sumpturum, quae secundum naturam sint, reiecturumque contraria. An tu me de L. Nihil acciderat ei, quod nollet, nisi quod anulum, quo delectabatur, in mari abiecerat. Prioris generis est docilitas, memoria; Nam diligi et carum esse iucundum est propterea, quia tutiorem vitam et voluptatem pleniorem efficit. Tollitur beneficium, tollitur gratia, quae sunt vincla concordiae. Nunc dicam de voluptate, nihil scilicet novi, ea tamen, quae te ipsum probaturum esse confidam. Nonne videmus quanta perturbatio rerum omnium consequatur, quanta confusio? Easdemne res?

At certe gravius.

Qua ex cognitione facilior facta est investigatio rerum occultissimarum.

Sed nimis multa.

Est, ut dicis, inquit;

Reguli reiciendam;

Ita nemo beato beatior.

Ita credo.

Et harum quidem rerum facilis est et expedita distinctio.

Qua tu etiam inprudens utebare non numquam. Quod autem satis est, eo quicquid accessit, nimium est; Sed mehercule pergrata mihi oratio tua. Scio enim esse quosdam, qui quavis lingua philosophari possint; Sint ista Graecorum; Vide, ne magis, inquam, tuum fuerit, cum re idem tibi, quod mihi, videretur, non nova te rebus nomina inponere. Simus igitur contenti his.Videsne, ut haec concinant?

• At ille pellit, qui permulcet sensum voluptate.
• Huius ego nunc auctoritatem sequens idem faciam.
• Duo enim genera quae erant, fecit tria.
• An potest, inquit ille, quicquam esse suavius quam nihil dolere?
• Ergo opifex plus sibi proponet ad formarum quam civis excellens ad factorum pulchritudinem?

Non enim in ipsa sapientia positum est beatum esse, sed in iis rebus, quas sapientia comparat ad voluptatem. Peccata autem partim esse tolerabilia, partim nullo modo, propterea quod alia peccata plures, alia pauciores quasi numeros officii praeterirent. Igitur neque stultorum quisquam beatus neque sapientium non beatus. Est tamen ea secundum naturam multoque nos ad se expetendam magis hortatur quam superiora omnia. Qui autem esse poteris, nisi te amor ipse ceperit? Etsi ea quidem, quae adhuc dixisti, quamvis ad aetatem recte isto modo dicerentur. Qui igitur convenit ab alia voluptate dicere naturam proficisci, in alia summum bonum ponere? Utram tandem linguam nescio?

Tenere autem virtutes eas ipsas, quarum modo feci mentionem, nemo poterit, nisi statuerit nihil esse, quod intersit aut differat aliud ab alio, praeter honesta et turpia.

1. Nihil enim arbitror esse magna laude dignum, quod te praetermissurum credam aut mortis aut doloris metu.
2. Quae quidem sapientes sequuntur duce natura tamquam videntes;
3. Quae est igitur causa istarum angustiarum?
4. Hinc ceteri particulas arripere conati suam quisque videro voluit afferre sententiam.
5. Nam quibus rebus efficiuntur voluptates, eae non sunt in potestate sapientis.

Quis enim redargueret?

Quid de Platone aut de Democrito loquar?

Age sane, inquam.

At iste non dolendi status non vocatur voluptas.

Scaevolam M.

Haec quo modo conveniant, non sane intellego.

Istic sum, inquit.

Quia voluptatem hanc esse sentiunt omnes, quam sensus accipiens movetur et iucunditate quadam perfunditur.

Cum autem paulum firmitatis accessit, et animo utuntur et sensibus conitunturque, ut sese erigant, et manibus utuntur et eos agnoscunt, a quibus educantur. Sin te auctoritas commovebat, nobisne omnibus et Platoni ipsi nescio quem illum anteponebas? Eam si varietatem diceres, intellegerem, ut etiam non dicente te intellego; Et ais, si una littera commota sit, fore tota ut labet disciplina. Honesta oratio, Socratica, Platonis etiam. Haec para/doca illi, nos admirabilia dicamus.

Inest in eadem explicatione naturae insatiabilis quaedam e cognoscendis rebus voluptas,in qua una confectis rebus necessariis vacui negotiis honeste ac liberaliter possimus vivere.

Nam prius a se poterit quisque discedere quam appetitum earum rerum, quae sibi conducant, amittere. Illa sunt similia: hebes acies est cuipiam oculorum, corpore alius senescit; Tollenda est atque extrahenda radicitus. Cum sciret confestim esse moriendum eamque mortem ardentiore studio peteret, quam Epicurus voluptatem petendam putat. Atque etiam valítudinem, vires, vacuitatem doloris non propter utilitatem solum, sed etiam ipsas propter se expetemus. Sullae consulatum? Aliam vero vim voluptatis esse, aliam nihil dolendi, nisi valde pertinax fueris, concedas necesse est. Nam quid possumus facere melius?

Ergo id est convenienter naturae vivere, a natura discedere.

Mihi quidem Antiochum, quem audis, satis belle videris attendere. Minime vero, inquit ille, consentit. Piso, familiaris noster, et alia multa et hoc loco Stoicos irridebat: Quid enim? Hinc ceteri particulas arripere conati suam quisque videro voluit afferre sententiam. Ut proverbia non nulla veriora sint quam vestra dogmata. Diodorus, eius auditor, adiungit ad honestatem vacuitatem doloris. Quae autem natura suae primae institutionis oblita est? Tubulum fuisse, qua illum, cuius is condemnatus est rogatione, P. Erat enim Polemonis. Ex quo intellegitur nec intemperantiam propter se esse fugiendam temperantiamque expetendam, non quia voluptates fugiat, sed quia maiores consequatur.

Haec quo modo conveniant, non sane intellego.

Ergo infelix una molestia, fellx rursus, cum is ipse anulus in praecordiis piscis inventus est? Quid interest, nisi quod ego res notas notis verbis appello, illi nomina nova quaerunt, quibus idem dicant?

Videsne, ut haec concinant?

Tecum optime, deinde etiam cum mediocri amico.

Quibusnam praeteritis?

Occultum facinus esse potuerit, gaudebit;

Hic ambiguo ludimur.

Quamquam non negatis nos intellegere quid sit voluptas, sed quid ille dicat.

Non semper, inquam;

Quae quidem vel cum periculo est quaerenda vobis;

• Sed haec omittamus;
• Conferam tecum, quam cuique verso rem subicias;
• Illa videamus, quae a te de amicitia dicta sunt.
• Poterat autem inpune;
• Recte, inquit, intellegis.

Nos cum te, M. Itaque multi, cum in potestate essent hostium aut tyrannorum, multi in custodia, multi in exillo dolorem suum doctrinae studiis levaverunt. Praetereo multos, in bis doctum hominem et suavem, Hieronymum, quem iam cur Peripateticum appellem nescio. Quare attende, quaeso. Quod enim testimonium maius quaerimus, quae honesta et recta sint, ipsa esse optabilia per sese, cum videamus tanta officia morientis? Quaerimus enim finem bonorum. Idne consensisse de Calatino plurimas gentis arbitramur, primarium populi fuisse, quod praestantissimus fuisset in conficiendis voluptatibus? Et homini, qui ceteris animantibus plurimum praestat, praecipue a natura nihil datum esse dicemus? Qua ex cognitione facilior facta est investigatio rerum occultissimarum.

Hoc enim identidem dicitis, non intellegere nos quam dicatis voluptatem. Sed emolumenta communia esse dicuntur, recte autem facta et peccata non habentur communia. Non minor, inquit, voluptas percipitur ex vilissimis rebus quam ex pretiosissimis. Qui autem voluptate vitam effici beatam putabit, qui sibi is conveniet, si negabit voluptatem crescere longinquitate? Quasi ego id curem, quid ille aiat aut neget. Placet igitur tibi, Cato, cum res sumpseris non concessas, ex illis efficere, quod velis? Nam, ut paulo ante docui, augendae voluptatis finis est doloris omnis amotio. Quae diligentissime contra Aristonem dicuntur a Chryippo. Quod certe universum sua sponte ipsum expeti et propter se necesse est, quoniam ante demonstratum est etiam singulas eius partes esse per se expetendas. Et quidem, inquit, vehementer errat; Vide, quantum, inquam, fallare, Torquate. Illud urgueam, non intellegere eum quid sibi dicendum sit, cum dolorem summum malum esse dixerit.

Qui bonum omne in virtute ponit, is potest dicere perfici beatam vitam perfectione virtutis; Quae est quaerendi ac disserendi, quae logikh dicitur, iste vester plane, ut mihi quidem videtur, inermis ac nudus est. Quippe: habes enim a rhetoribus; Que Manilium, ab iisque M. Nihil enim hoc differt. Bonum ipsum etiam quid esset, fortasse, si opus fuisset, definisses aut quod esset natura adpetendum aut quod prodesset aut quod iuvaret aut quod liberet modo. Nos quidem Virtutes sic natae sumus, ut tibi serviremus, aliud negotii nihil habemus. Verba tu fingas et ea dicas, quae non sentias? Et harum quidem rerum facilis est et expedita distinctio.

Vide, quantum, inquam, fallare, Torquate.

Sit hoc ultimum bonorum, quod nunc a me defenditur; Quare attende, quaeso. Et hi quidem ita non sola virtute finem bonorum contineri putant, ut rebus tamen omnibus virtutem anteponant; Non est enim vitium in oratione solum, sed etiam in moribus. Bonum liberi: misera orbitas. Ita fit illa conclusio non solum vera, sed ita perspicua, ut dialectici ne rationem quidem reddi putent oportere: si illud, hoc; Quid est, quod ab ea absolvi et perfici debeat? Sed quid attinet de rebus tam apertis plura requirere? Hanc ergo intuens debet institutum illud quasi signum absolvere. Illud non continuo, ut aeque incontentae. Bona autem corporis huic sunt, quod posterius posui, similiora. Eadem nunc mea adversum te oratio est.

Videmusne ut pueri ne verberibus quidem a contemplandis rebus perquirendisque deterreantur?

1. Idem iste, inquam, de voluptate quid sentit?
2. Laboro autem non sine causa;
3. Tuo vero id quidem, inquam, arbitratu.
4. Dulce amarum, leve asperum, prope longe, stare movere, quadratum rotundum.

Estne, quaeso, inquam, sitienti in bibendo voluptas?

Ut optime, secundum naturam affectum esse possit.

Quam tu ponis in verbis, ego positam in re putabam.

Videsne ut, quibus summa est in voluptate, perspicuum sit
quid iis faciendum sit aut non faciendum?

Tibi hoc incredibile, quod beatissimum. Roges enim Aristonem, bonane ei videantur haec: vacuitas doloris, divitiae, valitudo; Obsecro, inquit, Torquate, haec dicit Epicurus? Ratio enim nostra consentit, pugnat oratio. Aut haec tibi, Torquate, sunt vituperanda aut patrocinium voluptatis repudiandum. Videsne quam sit magna dissensio? Sit enim idem caecus, debilis. Hoc non est positum in nostra actione. Tecum optime, deinde etiam cum mediocri amico. Quid enim ab antiquis ex eo genere, quod ad disserendum valet, praetermissum est? Nam hunc ipsum sive finem sive extremum sive ultimum definiebas id esse, quo omnia, quae recte fierent, referrentur neque id ipsum usquam referretur.

At ille pellit, qui permulcet sensum voluptate. Immo alio genere; Quod idem cum vestri faciant, non satis magnam tribuunt inventoribus gratiam. Nam his libris eum malo quam reliquo ornatu villae delectari. Tu vero, inquam, ducas licet, si sequetur; Qui-vere falsone, quaerere mittimus-dicitur oculis se privasse; Idem iste, inquam, de voluptate quid sentit? Nos commodius agimus.

Habent enim et bene longam et satis litigiosam disputationem.

Summum ením bonum exposuit vacuitatem doloris; Quae contraria sunt his, malane? Vides igitur te aut ea sumere, quae non concedantur, aut ea, quae etiam concessa te nihil iuvent. Non minor, inquit, voluptas percipitur ex vilissimis rebus quam ex pretiosissimis. Itaque e contrario moderati aequabilesque habitus, affectiones ususque corporis apti esse ad naturam videntur. Ut necesse sit omnium rerum, quae natura vigeant, similem esse finem, non eundem. Quamquam haec quidem praeposita recte et reiecta dicere licebit. Multoque hoc melius nos veriusque quam Stoici.

Fortasse id optimum, sed ubi illud: Plus semper voluptatis? Sin autem eos non probabat, quid attinuit cum iis, quibuscum re concinebat, verbis discrepare? Laboro autem non sine causa; Positum est a nostris in iis esse rebus, quae secundum naturam essent, non dolere; Antiquorum autem sententiam Antiochus noster mihi videtur persequi diligentissime, quam eandem Aristoteli fuisse et Polemonis docet. Graece donan, Latine voluptatem vocant. Quis autem honesta in familia institutus et educatus ingenue non ipsa turpitudine, etiamsi eum laesura non sit, offenditur? Quod et posse fieri intellegimus et saepe etiam videmus, et perspicuum est nihil ad iucunde vivendum reperiri posse, quod coniunctione tali sit aptius. Minime id quidem, inquam, alienum, multumque ad ea, quae quaerimus, explicatio tua ista profecerit.

Quodsi, ne quo incommodo afficiare, non relinques amicum, tamen, ne sine fructu alligatus sis, ut moriatur optabis.